Σχολιάκι 273
(Μετα πάσης ειλικρίνειας…)
Είμαι τυχερός! Έχω πολλούς φίλους που γράφουν και εκδίδουν βιβλία και ακόμα πιο τυχερός που μου τα χαρίζουν… Αυτή τη δημιουργική επικοινωνία τη χαίρομαι ιδιαιτέρως, γιατί κρατάω ζεστή σχέση μαζί τους, άλλοτε έμμεση και σε πολλές περιπτώσεις άμεση, κοντινή.
Πάντα τα θέματα στα βιβλία των φίλων μου τα νιώθω πιο κοντινά μου, αφού σε αρκετές περιπτώσεις γνωρίζω τις αφορμές που τα προκάλεσαν αλλά
και την ανάπτυξη των ζητημάτων με τα οποία ασχολούνται. Έτσι, διαβάζοντας τα βιβλία τους, ξαναζώ τα γεγονότα (τους), με τη δύναμη του γραπτού λόγου και με την από απόσταση περιγραφή, που-εξ’ ανάγκης-είναι αρκετά διαφορετική από την πραγματική διάσταση του συμβάντος.
Οι φίλοι μου οι συγγραφείς, ποιητές, κινηματογραφιστές, θεατράνθρωποι, ζωγράφοι, μουσικοί κ.α. όταν έρχεται η στιγμή να δημοσιοποιήσουν το πόνημά τους, αγχώνονται, μερικοί παίρνουν… ηρεμιστικά, άλλοι το παρακάνουν και πίνουν μανιωδώς, άλλοι χάνουν τον ύπνο τους από την αγωνία και το στρες… Θα πρέπει να κατανοήσουμε πως ό,τι είναι το βιβλίο για τον συγγραφέα-ποιητή, είναι και για τον μουσικό το cd, για τον θεατράνθρωπο η πρεμιέρα τής παράστασης, για τον ζωγράφο η έκθεση στην γκαλερί κλπ. Είναι η ολοκλήρωση ενός δημιουργικού κύκλου επίπονου και έντονης πνευματικής προσπάθειας, η οποία καταλήγει σε μια τελεία και το έργο παραδίνεται στην… αιωνιότητα.
Και πράγματι, αν το σκεφτούμε βαθύτερα η τελική τελεία σηματοδοτεί και το τελευταίο στοιχείο τής δημιουργικής ανάπτυξης τού ολοκληρωμένου έργου. Καμία άλλη παρέμβαση λοιπόν. Δηλαδή, ένα ηχογράφημα, ένα εκδοθέν βιβλίο, μια ταινία, ένας αγορασμένος πίνακας, είναι τετελεσμένα γεγονότα και χαρακτηρίζουν οριστικά τον δημιουργό, τουλάχιστον έως την επόμενη δημιουργία του. Και εξηγούμαι: άρχισα να ηχογραφώ από το 1964 δικά μου τραγούδια. Οι δίσκοι μου κυκλοφορούν από τότε και προστέθηκαν και άλλοι δίσκοι μέσα στο πέρασμα του χρόνου (50 χρόνια plus)! Σήμερα, ό,τι ακούω είναι βέβαια δημιουργήματα περασμένου χρόνου και οποιεσδήποτε ανανεωτικές σκέψεις κι αν έχω, δεν μπορώ παρά να συμφιλιωθώ με το παλαιότερο ηχογράφημα που ανήκει πλέον στην… ιστορία. Κάθε νέα ιδέα, ανανέωση υλικού, ερμηνευτική τοποθέτηση, είναι άνευ σημασίας, αφού το έργο έχει αποτυπωθεί και θα ισχύει αέναα…
Πολλές φορές, ακούγοντας παλαιότερο ηχογραφημένο υλικό μου αναγνωρίζω πως σήμερα, τώρα, στον ενεστώτα χρόνο, θα το ηχογραφούσα διαφορετικά. Θα το έβλεπα με… σύγχρονη ματιά. Το ηχογραφημένο έργο όμως, απτόητο και αναλλοίωτο, είναι εδώ, μαζί με τον παλαιότερο χρόνο, να σε χαρακτηρίζει… Το ίδιο συμβαίνει με ό,τι έχει εκδοθεί. Γι’ αυτό τον λόγο, ο δημιουργός αναλαμβάνει όλη την ευθύνη τού καταγραμμένου έργου.
Scripta manent λοιπόν. Έτσι εξ’ άλλου γράφεται η ιστορία. Με ένα αρχικό υλικό σκέψης που καταγράφτηκε σε παρελθόντα χρόνο, που δεν μπορείς βέβαια να το αλλάξεις, αφού έχει τυπωθεί, ηχογραφηθεί κλπ, αλλά κάποια στιγμή θα έρθουν άλλοι οι οποίοι θα προσθέσουν τη δική τους σκέψη, άποψη, αντίρρηση, ανατροπή και όλα μαζί θα αποτελούν σημεία αναφοράς τής ιστορίας…
Παρακολουθώ με πολλή προσοχή μια τέτοια αγωνία των φίλων μου, όπως και εκείνοι προσέχουν τη δική μου. Στην ουσία, όλο αυτό δεν είναι παρά μια εξέταση από… αυστηρούς κριτές-εξεταστές! Οι τελευταίοι είναι και οι ίδιοι δημιουργοί και δεν ξεχνώ ποτέ διάφορα περιστατικά κατά τη διάρκεια της παρουσίασης του έργου τους.
Κάποιος φίλος συχνά με ρώταγε να του μιλήσω «με ειλικρίνεια», για το έργο του. Κι εγώ παρασυρόμουν, από τη ζητούμενη από εκείνον ειλικρίνειά μου και του εξέθετα τις δικές μου αλήθειες, καθώς και τις όποιες αντιρρήσεις μου επί του έργου του. Τον έβλεπα. Το πρόσωπό του σκοτείνιαζε, τα μάτια του με κοίταζαν έντονα, διαπεραστικά και μια δυσφορία σκέπαζε τη μεταξύ μας επικοινωνία. Μου αντέτεινε επιχειρήματα, τα οποία εγώ απέρριπτα από… ειλικρίνεια. Η συζήτησή μας ηλεκτριζόταν δίχως να το αντιλαμβανόμασταν και κατέληγε στο να γεμίζει το ποτήρι του με βαριά ποτά… Εν τέλει η φιλία μας απορρυθμίστηκε και κινδύνεψε να διαλυθεί. Οι εμπειρίες τέτοιων συμβάντων με έκαναν να είμαι πιο προσεκτικός στις «ειλικρινείς» μου στιγμές. Υπάρχουν πολλοί τρόποι να κριτικάρεις ένα έργο ενός φίλου, που σου ζητάει την ειλικρινή γνώμη σου.
Προσοχή: Οι άνθρωποι που είναι δημιουργοί και παρουσιάζουν τα έργα τους μπροστά στο κοινό, είτε για πρώτη φορά, είτε για πολλοστή, είναι εύθραυστοι και αγωνιούν να «ακούσουν» τα λόγια των άλλων αλλά, πιστέψτε με, περιμένουν να ακούσουν αποκλειστικά καλά λόγια, θετικά, παρηγορητικά, ενθαρρυντικά, αισιόδοξα! Το αντίθετο, σκοτώνει! Το βλέπω και στον εαυτό μου. Σε στιγμές που εκτίθεμαι (με αφορμή ένα δίσκο, μια μεγάλη ή μικρή συναυλία, μια ομιλία, ένα γραπτό κείμενο, ένα βιβλίο μου), πάντα η αγωνία μου, ανάβει… κόκκινο! Ομολογώ πως κάποια βράδια δυσκολεύομαι να κοιμηθώ. Μεταμορφώνομαι στο πιο ανασφαλές και εύθραυστο άτομο, μη μπορώντας να συγκρατήσω την απογοήτευσή μου στην περίπτωση που κάποιος με κριτικάρει, αφήνοντας να εννοηθεί κάτι το αρνητικό…
Λοιπόν, πώς θα λυτρωθούμε; Πώς θα ξεπεράσουμε αυτή τη μόνιμη ανασφάλεια που μας διακατέχει σχεδόν στο σύνολό μας; Νομίζω πως κάθε φορά η ευθύνη και το βάρος μιας τέτοιας παρουσίας τού έργου μας, μάς κάνει να χάνουμε τον έλεγχο των συναισθημάτων που χρειαζόμαστε για να συγκρατήσουμε τις αντοχές μας μέσα από τη συνεχιζόμενη έκθεση του εαυτού μας, των έργων και των πονημάτων μας.
Σχόλια του Νότη Μαυρουδή 